جانماز کیفی
حتما برای شما هم این سوال پیش آمده که چگونه فرزند خود را نمازخوان کنیم؟ چه کنیم تا با علاقه و بدون اجبار نماز بخوانند؟
تشویق کودکان به نماز نیاز به صبر، محبت، و الگوی مناسب دارد. نقش والدین در نماز خواندن فرزندان نقش مهمی است در روایات آمده که آموزش نماز را از سن هفت سالگی آغاز کنید. دلیلش هم این است که روح انسان در کودکی مثل شاخهی نرم درخت است و به راحتی شکل میگیرد. اما با گذر زمان، تغییر دادن عادتها سختتر میشود.
در ادامه مقاله، به صورت مرحله به مرحله روشهایی را بررسی میکنیم که کمک میکند کودک شما با عشق و آرامش به نماز علاقهمند شود. این روشها شامل ایجاد فضای معنوی در خانه، بازیهای آموزشی، استفاده از داستانها و تشویقهای مثبت است که در بخش های بعدی به آنها خواهیم پرداخت.
مراحل دعوت کودک به نماز
کودکان بیشتر از طریق دیدن و تجربه یاد میگیرند تا فقط شنیدن. اگر کودک ببیند پدر و مادرش با آرامش و عشق نماز میخوانند، خودش هم به مرور به این رفتار علاقهمند میشود. در سوره ای برای نمازخوان شدن فرزندان در قرآن کریم چنین آمده است: «وأمر أهلك بالصلاة و اصطبر علیها؛خانواده ات را به برپایی نماز فراخوان و خودت نیز در این راه صبر پیشه کن».(سوره طه،آیه 132) این آیه نشان می دهد که آموزش و تشویق کودکان به نماز، وظیفه پدر و مادر می باشد.
1. ایجاد فضای دوست داشتنی
کودک روحیه زیبا و لطیفی دارد پس فضای نماز را برای کودک جذاب کنید مهر نو و تمیز، جانماز رنگی زیبا که خودش انتخاب کرده، لباس نماز مخصوص کودک، و حتی یک تسبیح کوچک جذب کودک به نماز را بسیار بالا می برد.می توانید جهت تشویق کودکان به نماز بازیهای نمایشی انجام دهید؛ مثلا نقش امام جماعت را به کودک بدهید یا با داستانهای جذاب درباره پیامبران و نماز کودک را با مفاهیم آشنا کنید.
2. آموزش صحیح نماز
کودکان به طور طبیعی کنجکاو و مشتاق یادگیری هستند. والدین میتوانند از این ویژگی ذاتی استفاده کرده و با کمک ابزارهای جذاب، مثل کتابهای کودکانه درباره نماز، علاقهی آنها به نماز را تقویت کنند. آموزش نماز نباید یکباره و خشک باشد. بلکه باید تدریجی، ساده و متناسب با سن کودک انجام شود. پیامبر اسلام (ص) میفرمایند: «مُرُوا أَوْلادَکُم بِالصَّلاةِ وَ هُم أَبناءُ سَبعِ سِنينَ، و اضربوهم عليها و هم أبناءُ عَشرِ سِنينَ.» «فرزندان خود را از هفت سالگی به نماز امر کنید، و در ده سالگی اگر (نماز نمیخوانند)، با روش درست و بدون خشونت آنان را وادار نمایید.»
فرزندی که میخواهد در سنّ بلوغ نماز را به صورت کامل بخواند باید از همان سنین کودکی آموزش را شروع کند. کودکان معمولاً سوالهای زیادی درباره نماز دارند. بهتر است والدین خودشان را برای پاسخگویی آماده کنند؛ پاسخهایی ساده، قابل فهم، و متناسب با سن کودک.
برای این کار میتوانید از ویدیوهای آموزشی، کتابهای تصویری، انیمیشنها و داستانهایی استفاده کنید که هدف و فلسفهی نماز را برای بچهها توضیح میدهند. وقتی کودک بفهمد چرا نماز میخوانیم، راحتتر با آن ارتباط میگیرد.
3. پرهیز از تنبیه
تنبیه کردن کودک به خاطر نخواندن نماز، میتواند تأثیر منفی بر روی او بگذارد و او را از نماز دور کند.اگر فرزندتان گاهی به دلیل شیطنتهای کودکانه یا بیحوصلگی نماز نخواند، نباید با دید منفی با او برخورد کنید. اما وقتی که نماز خواند محبّت خود را در حقّ او بیشتر کنیم توجه داشته باشید که آسانگیری به معنای کوتاه آمدن از دستورات الهی نیست؛ بلکه یعنی باید دستورات دینی را به زبان ساده و قابل فهم، متناسب با سن و شرایط کودک توضیح داد.
4. تشویق فرزندان
در تربیت دینی، تشویق نقش مهمی در ایجاد انگیزه دارد. همانطور که خداوند وعدهی بهشت را به عنوان پاداش برای مومنان قرار داده، ما هم باید برای فرزندانمان پس از نماز، پاداشهایی در نظر بگیریم. این پاداش میتواند یک جملهی محبتآمیز، یک آغوش گرم یا یک هدیهی کوچک باشد. همین توجههای ساده، تأثیر زیادی در ایجاد انگیزه برای تکرار نماز دارد. مهم این است که کودک احساس کند نماز خواندنش دیده شده و ارزشمند است.
برای خرید یا مشاهده قیمت محصولات زیر، روی تصاویر کلیک کنید.
5. مشارکت در فعالیتهای معنوی
یکی از روشهای مؤثر در علاقهمند کردن کودک به نماز، مشارکت دادن او در فعالیتهای مذهبی است. کارهایی مثل:
- شرکت در مسابقات قرآنی
- خواندن کتابهای دینی کودکانه
- شرکت در نماز جماعت خانوادگی
این فعالیتها هم فضای خانواده را معنویتر میکنند و هم برای کودک تجربهای شاد و گروهی از دین میسازند. وقتی کودک ببیند که نماز بخشی از زندگی خانوادگی و اجتماعی است، راحتتر با آن ارتباط برقرار میکند.همچنین بردن فرزندان به مساجد و محافل قرآنی میتواند به آشنایی آنها با دوستان خوب و تقویت روحیهی معنویشان کمک زیادی کند.
دعای والدین برای نماز خوان شدن فرزند
در کنار تلاشها و آموزشها، دعا و توکل به خداوند را فراموش نکنید. گاهی ممکن است کودک به سرعت نمازخوان نشود، اما دعای پدر و مادر بیتأثیر نیست و اثرش در درازمدت ظاهر میشود.
میتوانید از این دعا استفاده کنید:
دعا/ذکر برای نمازخوان شدن فرزند: «اللهم اجعلنا من الذين يستمعون القول فيتبعون أحسنه»
(خدایا ما را از کسانی قرار بده که سخن را میشنوند و بهترین آن را پیروی میکنند.)
همچنین میتوانید هنگام وضو گرفتن و نماز خواندن فرزندتان این نیت را داشته باشید و برای او دعا کنید:
«اللهم اجعل ابنى من الصالحين المصلحين، واجعله من أهل الصلاة، واجعله من عبادك الصالحين الذين تقبلت منهم صالح الأعمال.»(خدایا پسرم را از نیکوکاران و نمازگزاران قرار بده؛ از بندگان صالحی که اعمال نیکشان را میپذیری.)
توجه به نقش والدین
والدین مهمترین نقش را در تشویق کودکان به نماز دارند. والدین باید خودشان به نماز اهمیت دهند و با رفتار و گفتار خود، الگوی مناسبی برای کودکان باشند.اگر شما با آرامش، عشق و تعهد نماز بخوانید،کودک نیز از شما الگو برداری میکند. اجازه بدهید فرزندتان کنار شما نماز بخواند، حتی اگر فقط ادای آن را دربیاورد. همین همراهی، حس مثبتی در کودک ایجاد میکند و او را به نماز علاقهمند میسازد.در مقابل، اگر والدین خودشان برای نماز اهمیتی قائل نباشند یا آن را به تأخیر بیندازند، نمیتوانند از فرزندشان انتظار داشته باشند که با علاقه نماز بخواند. رفتار ما، مهمترین پیام تربیتی برای فرزندانمان است.
صبور باشید
صبور بودن در مسیر تشویق کودکان به نماز یکی از کلیدیترین و مهمترین عناصر موفقیت است. اگر کودک حس کند نماز یک «وظیفهی اجباری» است، ممکن است از آن زده شود. به او زمان بدهید، و وقتی اشتباهی در خواندن نماز داشت، او را سرزنش نکنید مثلا بگویید «خیلی عالی تلاش کردی. خدا بیشتر از همه، همین تلاشت رو دوست داره». اول وقت خواندن نماز ارزش بالایی دارد ولی واجب نیست. می توانید برای مثال زمان اذان و نیمه شب شرعی را به او یادآور شوید تا خودش تصمیم بگیرد چه زمانی مناسب تر است.
انتخاب دوست مناسب
دوستان، تأثیر بزرگی بر رفتار و نگرش کودکان دارند. وقتی فرزند شما همسالانی داشته باشد که نماز میخوانند، روزه میگیرند و در برنامههای مذهبی شرکت میکنند، احتمال اینکه خودش هم به این مسیر جذب شود، خیلی بیشتر میشود.
برعکس، اگر با کودکانی همراه باشد که به نماز بیتوجهاند، ممکن است خودش هم دچار بیانگیزگی شود.
حضور در مساجد، مجالس قرآنی، کلاسهای مذهبی و اردوهای فرهنگی نهتنها باعث رشد معنوی کودک میشود، بلکه کمک میکند دوستان خوبی پیدا کند که در این مسیر کنارش باشند.
تنبیه هدایتی
گاهی والدین برای بیدار کردن کودک برای نماز یا تذکر دادن به او از زور و عصبانیت استفاده میکنند. اما این رفتارها میتواند تأثیر معکوس بگذارد؛ یعنی نماز برای کودک به یک کار اجباری و ناخوشایند تبدیل شود، و او در نبود شما دیگر علاقهای به نماز نشان ندهد.
گاهی هم کودک بهدلیل لجبازی یا نیاز به استقلال، از انجام دستورات والدین سر باز میزند. در چنین شرایطی نباید با تنبیههای تند پاسخ داد.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «فرزندان خردسالت را با زبان بر نماز و وضو انس و عادت بده و آن گاه که به ده سالگی رسیدند، آنها را به خاطر سستی و سهل انگاری در نماز بزن، ولی از سه ضربه فراتر نرو».نکته مهم در این حدیث، جنبه آگاهسازی تنبیه است، نه خشم و تخلیه عصبی والدین. یعنی اگر هم لازم شد، باید صرفاً برای تربیت و آن هم در حد نمادین باشد، نه آسیبرسان یا توهینآمیز.
در عوض، سعی کنید پس از هر نماز، با محبت، نوازش یا حتی بوسهای ساده از کودک قدردانی کنید. این رفتار، یک ارتباط عاطفی خوشایند با نماز در ذهن کودک ایجاد میکند و نماز را به احساسی شیرین گره میزند.
درنهایت برای تشویق کودکان به نماز چیکار کنیم؟
- والدین نقش بسزایی در تشویق کودکان به نماز و ایجاد علاقه در آنها برای انجام امور دینی دارند.
- ایجاد فضای شاد، زیبا و مناسب برای نماز به جذب کودک به نماز کمک زیادی می کند.
- مراحل دعوت کودک به نماز نیازمند صبر و شکیبایی و استمرار در انجام آموزش ها می باشد.
- شرکت در مساجد و محافل دینی و انجام نماز جماعت همراه کودک میتواند الگوهای مناسبی را برای او ایجاد کند.
- تلاش و تحقیق والدین، استفاده از روش های خلاقانه، همگامی و استفاده از تکنولوژی روز برای جذب و هزاران راه دیگر میتواند نهایتا منجر به این شود که کودکان و نوجوانان نماز خوان و مومن شود.
- جهت آمادگی در برابر پرسش های کودکانه و جواب دادن متناسب با درک و فهم آنها میتوانید از کتاب ها و منابع معتبر استفاده کنید و پاسخ های جذاب و متناسب با درک و فهم کودک را پیدا کنید. علاوه بر این حتی در صورت نپرسیدن خود کودک نیز میتوانید خود سوال را از کودک پرسیده و در صورت ندانستن پاسخ مناسب کودک، پاسخ صحیح را به او بگویید.
فراموش نکنید که حتی یک رفتار کوچک از والدین، یک جمله ساده یا یک نوازش صمیمی میتواند اثری ماندگار در ذهن کودک بگذارد.
با توکل بر خدا، محبت، صبوری و استفاده از روشهای خلاقانه، فرزندانتان را با نماز آشنا کنید و برای همیشه آن را در قلبشان حک کنید.